INSPRAAK: NIEUWBOUW IN VOEDSELBOS

Mijn bijdrage voor het Forum Gemeente Brummen op 04 april 2024 over woningbouwplannen Elzenbos 3. Het betrof een gecoördineerde inspraak waarin we met vijf insprekers elk een ander aspect van het voedselbos onder de aandacht brachten.

Goedenavond leden van de gemeenteraad en belangstellenden,

Dank u voor het beschikbaar stellen van deze tijd. Mijn naam is Chantal van Genderen ik houd mij als cultuurmaker professioneel bezig met voedselbossen en permacultuur. Ik schets u graag de ontwikkelingen van de voedselbos-beweging zodat we een beetje kunnen uitzoomen en de kansen voor de gemeente Brummen tegen het licht kunnen houden.

Zes jaar geleden was ik als redactielid verbonden aan het Permacultuur Magazine toen ik hoorde dat er in de Elzenbos een voedselbos werd aangelegd. Met een aardige overzicht op ontwikkelingen binnen de regeneratieve initiatieven in Nederland en Vlaanderen kenden we nog geen openbare voedselbossen in een woonwijk. Brummen was daar voorloper in.

In 2009 werd het eerste voedselbos van Nederland (Ketelbroek) aangelegd in Groesbeek, de oudste voedselbossen in Nederland zijn slechts op een paar vingers te tellen en gemiddeld nauwelijks 15 jaar oud.

Met Voedselbos Nieuwe Erven zitten we met 6 jaar toch tussen de pioniers, want ook van die leeftijd zijn er niet zoveel. Deze initiatieven beginnen zich nu duidelijker te profileren omdat juist de aanlooptijd van voedselbossen -de eerste paar jaar- het lastigst zijn en dat stadium zijn wij in Nieuwe Erven dus gepasseerd.

Die eerste fase met sneue sprietjes boom tussen de ruigte wordt door veel mensen argwanend bekeken, heel begrijpelijk maar wel een noodzakelijke fase in bos-vorming. In Brummen leveren we inmiddels inspiratie (en geruststelling) voor nieuwe initiatieven.  Rond 2020 is het fenomeen werkelijk geexplodeerd en kan het eigenlijk niemand meer ontgaan dat de ‘voedselbosbeweging’ exponentieel groeit.

 Ik zal u hier niet precies uitleggen waar voedselbossen goed voor zijn. Velen van u hebben we mogen ontmoeten tijdens een rondleiding, mocht u daar nog niet aan toe gekomen zijn: voel u van harte uitgenodigd. Wij gunnen u die ‘hele-mens ervaring’ van harte. De kracht van voedselbossen kun je namelijk maar gedeeltelijk in woorden en cognitief op pikken. Gun het uzelf en spreek ons aan voor een afspraak.

Uitzoomend kan het voedselbos zelf misschien inspiratie bieden. Niet alleen in vergezichten voor deze specifieke plek, maar voor onze hele gemeente, zeker met het oog op toekomstige ontwikkelingen.

‘Door de bomen het bos niet zien’ en ‘boompje groot plantertje dood.’ zijn bekende uitdrukkingen die iets belangrijks gemeen hebben. Er zit een stukje loslaten van controle in. Ruimte geven voor de natuurlijke loop der dingen. Iets waar onze cultuur steeds meer moeite mee heeft. Controle, maakbaarheid en meetbaarheid: ons wereldbeeld drijft daar op. Het bos lijkt zich aan onze regels te onttrekken en kent ontelbare functies die we maar deels kunnen overzien. Het bos wordt bovendien ouder dan wijzelf, ook zo lastig.

Leren van bos betekent ook een beetje meebewegen met wat zich in een ecosysteem aandient. Door te wonen in een ‘voedselbos wijk’ zullen we vanzelf uit een bepaald ‘hout gesneden’ worden. Weer een veelzeggende uitdrukking die maar aangeeft dat verschillende woonwensen eigenlijk heel natuurlijk zijn en dat een omgeving ons ook vormt.           >>>

Een bodem en wortelzone zijn bijna heilig te noemen. Die grond van de gemeente Brummen, waar wij onze levens leven. Grond is op zichzelf een prachtig symbool, als drager van onnoembare micro-organismen. Wanneer de bodem goed verzorgt wordt met een goede verhouding lucht, water, minerale delen en organische stof dan gebeuren er wonderen. Hoe meer uitwisseling in die bodem, hoe meer overvloed en vruchten daarboven.

Wat je aan grond verliest ben je als gemeenschap kwijt. Je ruilt generationeel kapitaal voor korte termijn kapitaal voor individuen en de economie van het moment. Het één hoeft het ander echt niet uit te sluiten maar de les van het bos is: verzorg je collectieve gronden goed en verzilver het niet te lichtzinnig. Wees je bewust dat er een kapitaal in schuilt dat we nog nauwelijks hebben leren kennen. Kijk goed naar het klimaat waarin je je plannen laat landen: is het echt gepast?

Met of zonder onze woonwijk groeit de voedselbosbeweging door. Voedselbos Nieuwe Erven ontvangt op dit moment honderden bezoekers per jaar uit het hele land en zelfs daarbuiten. Dit is een woonwijk waar lessen worden geleerd die later in officiële rapporten met aanbevelingen zijn terug vinden.

Buurtbewoners plukken voedselbosvruchten die verder gaan dan appels en noten. U zit hier nu al 5 minuten naar zo’n oogst te luisteren. Onze kijkwijzer is ook zo’n oogst. In de elzenbos zijn we al samen aan het leren en ervaringen aan het uitwisselen. Collectieve kosten gaan omlaag want community en een natuurlijke omgeving hebben bewezen effecten op gezondheid, welzijn en welvaart.

Een voedselbos als ruggegraat van een natuurinclusieve woonwijk is een unieke kans.

Laat u inspireren door het bos en biedt het vooral voldoende ruimte.

Ik dank u voor uw aandacht.