Artikel: Dieren eten
Dit artikel verscheen in het Permacultuur Magazine themanummer 18 : Dieren. Lente 2020
Dieren eten en kijken naar menselijkheid
Met poes Babbel vredig spinnend naast me, schrijf ik een artikel over het eten van dieren. Een onderwerp dat wrijving en soms bijna religieus aandoende discussies oplevert. In een wereld van industriële, land-regenererende en jagende vleeseters, flexitariërs, vegetariërs, en veganisten lopen de emoties hoog op. Nuancering zakt makkelijk weg in de algoritmes van collectieve strijdtonelen. Gelukkig heb ik elk soort eter in mijn familie en vriendenkring. Dat maakt het voor mij makkelijker om begrip voor hun keuzes op te brengen. Voeding blijkt zoveel meer dan voedingswaarden en smaaksensaties. Het gaat om beleving en identiteit, over culturele en persoonlijke waarden. En op dit moment bieden dieren ons bewustwording van de menselijkheid die we met zijn allen nastreven.
De prestaties van industriële voedselproductie
Natuurlijk moeten we de ecologische gevolgen van industriële voedselproductie benoemen. Hoewel de industrie veel moeite doet om het eigen bestaansrecht als noodzakelijk te blijven vermarkten, leeft 70% van de wereld nog altijd van kleinschalig geproduceerde voedingsmiddelen. Dat kleine aandeel industrieel geproduceerde voeding zorgt wel voor grootschalige ecologische ellende, het trekt sociale verbanden uit elkaar, tast leefgebieden aan, degradeert bodems en jaagt boeren te pas en te onpas hun tractor op om het hoofd boven water te houden. En het veroorzaakt bovendien mensonterend dierenleed. Een hele prestatie. Dus productiewijze van je voedingsmiddelen doet ertoe. Geen nieuws voor de permaculturist.
Babbel?
Als we de discussie over het al dan niet eten van dieren vervolgen, strekt dierenleed zich misschien ook verder uit: naar elk dier dat zich op de één of andere manier onvrijwillig aan de mens verbindt, als voedselvoorziening of in dienst gesteld voor de mens. Dat kost menig dierenvriend grote hoofdbrekens. Je kunt van dieren houden, dus hoe kun je ze dan eten of gebruiken? Is dat onze natuur? Dat zijn lastige vragen, misschien heeft ‘mijn’ geliefde huisdier daar wat over te melden? “Dierenleed, wat denk jij daarvan Babbel?”
Maar mijn praatgrage poes kijkt me lang en betekenisvol aan en daar mag ik zelf in lezen wat ik wil. Babbel had gisteren een duif voor me gevangen, die hij ’s ochtends bij het opstaan voor me klaar had gelegd onderaan de trap. Is dat een cadeautje, een instinctieve stuiptrekking of een sadistisch spelletje? Niet dat meneer het voor de voedingsstoffen doet, want duif was hem geen hap waardig. Eenmaal dood gunde hij zijn prooi geen aandacht meer. Van Babbel geen uitleg over dierenleed. Dat mogen mijn menselijke intellect en hart lekker zelf uitzoeken met mijn soortgenoten.
Voedingspatroon met of zonder dieren als keuze
Vlees is een nuttige bron van voedingsstoffen, dat staat niet ter discussie. Onze soort is ermee geëvolueerd en heeft in verschillende leefgebieden, in verschillende tijden weten te overleven onder de geboden omstandigheden. Voor sommige volkeren betekende dit door vlees en dierlijke producten te gebruiken. Weer andere volkeren aten het in mindere mate uit vrije keuze, door schaarste of uit spirituele overtuiging. Menselijke diversiteit is de rijke bron waar we onze veerkracht als soort aan te danken hebben.
De meeste mensen overleven prima zonder vlees. Er zijn mensen die behoefte houden aan dierlijke ondersteuning, maar het aantal vleesminderaars en vegetariërs neemt toe. Helemaal zonder dierlijke producten als melk, kaas en eieren maakt het vinden van een gebalanceerd voedingspatroon ingewikkelder omdat er goed moet worden nagedacht over compensatie van essentiële voedingsstoffen. Dat vergt wel degelijk studie, en daarmee vastberadenheid, maar afhankelijk van de gewenste levenskwaliteit kan het wel.
Tegenwoordig hebben we in het rijke Westen immers aanvullende supplementen om dierloze voedingsgewoonten te ondersteunen. Een winstgevende industrie op zich, en zoals we aan het leren zijn kun je industrieën maar beter scherp in de gaten houden als het gaat om het naleven van ethische uitgangspunten en gedragingen die leven op Aarde ondersteunen. Dat geldt ook voor vleesvervangende producten waar de Unilevers van deze wereld nu bovenop gesprongen zijn. De veganistische markt geldt als een markt met grote groeipotentie. Een permaculturist mag zichzelf vragen stellen over het financieel ondersteunen van weer een andere manier om mensen afhankelijk te maken van een voedingsindustrie voor het verkrijgen van essentiële voedingsstoffen. Antwoorden mogen persoonlijk gekleurd zijn, de vragen en bewustwording zijn van belang voor ons hele collectief.
Natuurvoedingsalternatieven (onbewerkt, onbespoten, geen kunstmest) kosten tijd en toewijding. Interessante ontwikkelingen in de bereiding van groenten en granen zijn mede te danken aan vleesminderende en -mijdende culinaire kunstenaars. Door hen is ons collectieve menu zich enorm aan het verrijken.
Schilderij door Pieter Aertsen 1551
De werkelijke vragen stellen
De informatie over diervrij eten, toegankelijkheid van supplementen en aanvullende supermarktproducten geven ons de luxe om tijd te besteden aan ethische vraagstukken over onze menselijke impact op andere levende wezens van deze planeet. Een nuttige oefening waaraan we in het Westen nodig aandacht mogen besteden. En kunnen we dan ook serieus samen nadenken over de vraag waarom eten van levende wezens die meer op ons lijken (dieren) meer weerstand oplevert dan eten van ‘hersen- en zenuwstelselloze’ planten en bomenfamilies? Wezens die buiten menselijke kaders om blijk geven van een enorme levenswil en communicatiemogelijkheden, en continu zoeken naar evenwicht binnen hun leefomgeving. In mijn door inheemse Hawaiiaanse cultuur en Keltische kruidenvrouwen beïnvloedde levensvisie beschouw ik dat als een bewijs van hoge intelligentie. Dus als we toch bezig zijn …
Hoe komen we in het reine met het feit dat wij moeten doden en nemen om te leven? Inheemse bevolkingsgroepen hebben daar eigen wetenschap in ontwikkeld. Helaas zijn wij in het Westen nogal gehecht aan onze zelfbenoemde superioriteit. Daarnaast ligt er een erfenis aan overtuigingen wat betreft de ‘mens-heeft-schuld’ kwestie en ook nog iets als de ‘mens-als-heerser-over-alles’. Op het pad van wederkerige verbinding met al het leven op Aarde, hebben wij nog een hele weg te gaan.