Veel mensen reageren verbaast wanneer ik het voor boeren op neem. “Maar jij bent toch juist zo lang bezig met permacultuur en voedselbossen? Jij bent toch tegen monoculturen en industriële veehouderij?”

Dat klopt, maar dat boeren nu -als kop van Jut- persoonlijk de prijs moeten betalen voor de steken die we maatschappelijk hebben laten vallen is niet goed te praten.  Het is óns probleem, en we kunnen dat samen oplossen. Dat begint al met de erkenning dat wij dit met elkaar hebben veroorzaakt.

Boeren werden gestimuleerd om keuzes te maken die het landschap niet ten goede kwamen. Ruilverkaveling, schaalvergroting, steeds meer dieren, steeds meer mest. Zogenaamd ‘de wereld voeden’ door als klein land in de top 5 van agrarische exportlanden te willen meedoen. Veel boeren wilden blijven werken met het land, zelfs als ze daar onder de streep steeds minder aan over hielden. Velen bleven of kwamen omdat ze zich verbonden voelden met een traditie.  En daar zit iets eerbaars in waar ik respect voor heb.

Ondertussen kwamen ze in een financiële fuik terecht. En bleven wij al die te goedkope producten kopen en daarmee deze productie processen ondersteunen. Maar dit zou niet moeten gaan over een schuldvraag op producent en consument-niveau, dit moet gaan over denken in oplossingen. We moeten de onderliggende systemen onder ogen komen, het industriële denken. En alle ‘stakeholders’ die daarvan profiteren op hun rol aanspreken.

Minder boeren minder biodiversiteit

Het is dus tijd om ons landschap terug te claimen. En niet zonder boeren. Juist met meer, maar op een andere manier.

Veel mensen in Nederland hebben een boerenachtergrond, maar verloren in een recent verleden hun boerentrots.  Ze lieten los, gaven op. Gingen ‘belangrijker’ dingen doen. Trokken de steden in. Industriële landbouw dreef ons van het land. Waarom aan een leiband van erfbetreders, regelgeving en financiële infusen als je ook een leven kunt hebben waar je meer geld en status mee kunt verdienen?

We trokken massaal weg, en er waren steeds minder boeren en steeds meer industrie op het platteland. De dorpen en gehuchten verstilden, jongeren vertrokken, voorzieningen verdwenen. Een bepaalde levendigheid vloeide daarmee weg uit ons landschap. Noem dat ook maar gerust biodiversiteits-verlies.

Verantwoordelijkheid

Veel boeren stappen liever vandaag dan morgen uit de fuik van de moderne voedselvoorziening maar kunnen dat niet. Hun manier van boeren is niet per se heilig voor ze, maar het leven met en van het land is dat wel.  En daar gaat de visie van de rijksoverheid totaal aan voorbij met ineens die stelligheid van ‘minder boeren’. Daarom heb ik wel begrip voor boze boeren.

Veel boeren zijn best bereid om anders te werken. Als één beroepsgroep de afgelopen decennia heeft bewezen flexibel te zijn binnen de beleidsmatige waan van de dag dan zijn het boeren. Ze zijn alleen heel erg moe en hebben te hoge financiële lasten. En nu zijn ze ook nog kop van Jut voor iedereen met beginnende symptomen van klimaatpaniek. Een bittere pil.

Ik doe niet aan klimaatpaniek en niet aan boeren-bashen. Ik werk liever samen aan oplossingen. Laten we nu eens een echte lange termijnvisie maken, want meer boeren en meer natuur is gewoon mogelijk. Geef agro-ecologische boeren ruimte om samen met de huidige boeren een visie te ontwikkelen voor volgende generaties. Er staan veel agro ecologische boeren te popelen om in te stappen.

Laten we een systeem ontwerpen met meer boeren, en kleinschalige en diverse bedrijven waarbij minder dieren zich op een natuurlijke manier mogen ontwikkelen. Een Nederland waarin weer duizenden boeren het landschap verzorgen. Voedsel produceren uit gezonde ecosystemen. Dat kán: lees dit artikel maar eens ter inspiratie. Of kijk eens naar de Herstellende landbouw van Mark Shepard. Of lees zijn boek.

pleidooi voor levendigheid

Vorig jaar bezocht ik de Gelderse boerderij van mijn opoe. Het is nu een monument en wordt in stand gehouden als een soort openlucht museum-stuk. Mijn familie liet de boerderij ruim 30 jaar geleden los. Dankzij de monument status werkt het voor mij als een tijdmachine. Ik zie mezelf er zo weer rondscharrelen als kind. Grasland met hagen. Mais. Kippen. Boomgaard. Hooibalen. Koeien. Moestuin. Achterneven en nichten waarvan ik de namen niet eens kon onthouden, zo talrijk. Heel veel leven. Maar ook: de stilte, de seizoenen, het andere tempo.

Dat levendige is er nu grotendeels uit, als monument.  In de overgebleven verstilling hoor ik de fluistering van voorouders -of is het die paardenkastanje die alles heeft gezien?- Laten we onze rol in het landschap weer in nemen! Met meer boeren dan ooit, samenwerkend in kleinschalige agrarische broedplaatsen vol innovatie en smaakverfijning. Met bosweides, regionale diersoorten, agroforestry, voedselbossen en permacultuur ontwerpen. Traditioneel en modern. Levendig en divers.

Dan gloort er een renaissance vanuit het platteland.

**  Om woord ook bij daad te voegen werken we vanuit de Stichting Agro Ecologie Gelderland samen met een gangbare veehouder om het bedrijf langzaam om te vormen naar een agro ecologisch, gemengd bedrijf.

Opgedragen aan Geertje Gijsbertsen en Opoe Dekker.